7 điểm khác biệt chính giữa Nho gia, Phật gia và Đạo gia

Ba nền văn hóa Nho gia, Phật gia và Đạo gia đều là một bộ phận tổ thành văn hóa truyền thống. Mỗi nhà lại có những đặc điểm của riêng mình.

Dưới đây là 7 điểm khác biệt cơ bản giữa Nho gia, Phật gia và Đạo gia:

Sự khác biệt trong các chủ đề văn hóa

Nho gia tích cực tiến thủ; Đạo gia thuận theo tự nhiên; Phật gia vô tư dâng hiến.

Điều Nho gia coi trọng là một người phải nỗ lực hoàn thiện tự thân, tề gia trị quốc, tích cực nhập thế; trở thành một người có ích đối với xã hội. 

Đạo gia giảng nước nhỏ ít dân, vô vi mà trị. Một người phải tôn trọng thiên địa tự nhiên; không nên tính toán vượt trên giới tự nhiên, thuận theo tự nhiên. 

Phật gia giảng: Ta không vào địa ngục thì ai vào địa ngục, chính là từ bi và bao dung; một người vô tư dâng hiến, tích cực hành thiện, kiếp sau mới có phúc báo.

Khác biệt trong tiêu chuẩn làm người

Văn hóa Nho gia: Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, thứ, trung, hiếu, đễ.

Văn hóa Đạo gia: Lĩnh ngộ đạo pháp, đạm bạc danh lợi.

Văn hóa Phật gia: Điều ác chớ làm, làm nhiều việc thiện.

Nho gia tích cực nhập thế, cho nên tập trung vào việc tu thân và xử lý mối quan hệ giữa các cá nhân. Yêu cầu mọi người có lòng nhân ái; đối đãi với người có lễ độ; đối với bằng hữu phải giữ chữ tín; đối với cha mẹ phải hiếu thuận; đối với quân chủ phải trung thành.

Đạo gia cho rằng cuộc sống hiện thực không quan trọng, lĩnh ngộ thiên địa đại đạo mới là quan trọng. “Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam”, thế giới vạn vật đều do “Đạo” diễn sinh mà xuất lai; chỉ có lĩnh ngộ đạo thì mới không tranh với thiên hạ, mới có thể thuận theo tự nhiên. Nói đến tu dưỡng cá nhân thì là đạm bạc danh lợi, tu tâm tĩnh tâm.

Phật gia đề xướng luân hồi nhân quả, thiện hữu thiện báo, ác hữu ác báo. Cho nên tín đồ cần hành thiện, tích thiện quả thì mới có phúc báo.

Khác biệt trong nhân sinh quan

Văn hóa Nho gia: Tích cực tiến thủ, tạo dựng sự nghiệp.

Văn hóa Đạo gia: Thuận theo tự nhiên, hoàn thiện bản thân.

Văn hóa Phật gia: Từ bi với chúng sinh, vô tư dâng hiến.

Khổng Tử giảng: Tam thập nhi lập. Một người khi 30 tuổi thì có thể thành gia lập nghiệp, có bản sự và chỗ đứng ở trên đời.

Đạo gia coi trọng nội tâm hơn, một người lĩnh ngộ thiên địa đạo pháp, chính là viên mãn lớn nhất. Còn như công danh sự nghiệp như thế nào, đó là do duyên phận. Thuận theo tự nhiên, nắm vững đạo lý, hoàn thiện bản thân, mới là trọng yếu,   

Văn hóa Phật gia giảng là luân hồi báo ứng. Một người phải lấy từ bi độ nhân, vô tư phụng hiến, mới có thể tu đắc viên mãn.

Khác biệt về thế giới quan

Văn hóa Nho gia: Thế giới là vũ đài để triển hiện tài hoa. 

Văn hóa Đạo gia: Đại tự nhiên là hoàn cảnh để nhân loại dựa vào sinh tồn, coi trọng các quy luật tự nhiên.

Văn hóa Phật gia: Tướng do tâm sinh, trong tâm chính là thế giới.

Đối với Nho gia mà nói, thế giới là nơi đáng để mọi người thể hiện khả năng của mình. Cho nên họ chủ trương “hữu giáo vô loại” (dạy học mà không phân biệt tầng lớp xã hội); để cho tất cả mọi người đều có tri thức và đi triển hiện tài hoa của mình với thế giới.

Đối với Đạo gia mà nói, con người không thể mù quáng mà làm trái quy luật tự nhiên. Cho nên chúng ta phải coi trọng tự nhiên, thuận theo tự nhiên; không nên dùng nhân lực mà phá vỡ sự cân bằng của tự nhiên.

Văn hóa Phật gia chủ trương là một bông hoa một thế giới, một cây một bồ đề. Vạn sự vạn vật đều trong thế giới nội tâm. Trong tâm tham sân si bất diệt, thì thấy thế giới chỉ có tranh đấu tàn nhẫn; trong tâm thuần tịnh an tĩnh thì thế giới cũng sẽ thuần tịnh.

Khác biệt về giá trị quan

Văn hóa Nho gia: Không ngừng đề cao bản thân, thúc đẩy sự hài hòa trong xã hội.

Văn hóa Đạo gia: Lấy đạo tự nhiên, dưỡng thân tự nhiên, xúc tiến sự hài hòa của thân tâm và tự nhiên.

Văn hóa Phật gia: Trong quá trình dâng hiến giúp đời thì cũng hoàn thiện giá trị nhân sinh của bản thân.

Trong thế giới của Nho gia, nâng cao đạo đức và tài năng của bản thân, sáng tạo một thế giới tốt đẹp hơn, làm cho con người trong xã hội có thể an cư lạc nghiệp, đây là sứ mệnh và lý tưởng bất biến của họ.

Văn hóa Đạo gia có chút bất đồng, họ cảm thấy một người không thể quá truy cầu công danh lợi lộc; dưỡng tâm dưỡng thân, cảnh giác tham dục. Họ không cho giá trị xã hội là giá trị cuối cùng. Sự hài hòa của bản thân so ra là quan trọng hơn với việc tạo dựng sự nghiệp. 

Trong Văn hóa Phật gia, từ bi là vĩnh hằng. Vì người khác mà phụng hiến, đây là niềm vui sướng nhất. Trong quá trình đó, tinh thần con người sẽ được rèn luyện và thăng hoa.

Sự khác biệt về khuynh hướng triết học

Văn hóa Nho gia: Triết học nhập thế.

Văn hóa Đạo gia: Triết học xuất thế.

Văn hóa Phật gia: Dùng tư tưởng xuất thế để làm việc nhập thế.

Nho gia khuyến khích mọi người nhập thế, nỗ lực đề cao bản thân, tính cực hướng lên; thích ứng tốt hơn với xã hội và cuộc sống, không ngừng cống hiến.

Đạo gia là triết học xuất thế, nước có đạo thì ra làm quan, nước vô đạo thì lui về ở ẩn. Họ coi nhẹ danh lợi, siêu phàm thoát tục.

Phật gia thì vạn pháp giai không, nhìn thấu sự hư ảo của thế gian. Nhưng họ lại chủ trương nhập thế tu hành, vô tư phụng hiến. Họ tuy có tinh thần xuất thế, nhưng lại làm những việc nhập thế.

Sự khác biệt ẩn dụ giữa thức ăn vật chất và thức ăn tinh thần

Văn hóa Nho gia: Thức ăn là chính yếu, không ăn sẽ đói.

Văn hóa Đạo gia: Thức ăn là phụ, không ăn không có mùi vị.

Văn hóa Phật gia: Trái cây, không ăn không ngọt ngào.

Nho gia khuyến khích nhập thế, chỉ cần bạn sống ở trong đám đông, sẽ khó tránh được sinh hoạt thế tục; theo yêu cầu của Nho gia đi làm, thì mới cảm nhận được tính thiết thực của nó. 

Đạo gia phản đối một người chỉ biết đến công danh sự nghiệp. Không biết dừng lại, cả đời không có khoảng hòa hoãn, không có sắc thái. Dừng lại nghe tiếng nói nội tâm, thưởng thức tự nhiên, cảm thụ nghệ thuật, như vậy mới có thể cải thiện tâm thái, đề cao chỉ số hạnh phúc.

Phật gia thay bạn nhìn thấu nó, giải thoát bạn khỏi nỗi sợ hãi. Buông bỏ tư dục, phá trừ ngã chấp, vui vẻ phụng hiến, nhân sinh tự nhiên sẽ hạnh phúc vui tươi.

Tuy tồn tại nhiều chỗ khác biệt, nhưng cả Nho Gia, Đạo gia và Phật gia đều hướng con người đến điều thiện và đề cao tu dưỡng bản thân.

Theo Vision Times