Phụ nữ là cái gốc của tề gia, là sự then chốt của quốc gia an định, vậy nên thời xưa rất coi trọng việc giáo dục đức hạnh cho phụ nữ.

Chúng ta đều biết “Đại Học”, “Trung Dung”, “Luận Ngữ” và “Mạnh Tử” được gọi là “Tứ Thư” của nhà Nho. Tuy nhiên, rất nhiều người không biết rằng người xưa ngoài bộ “Tứ Thư” này ra còn có một bộ “Nữ Tứ Thư” dành riêng cho phụ nữ học tập. Từ đây có thể thấy người xưa xem trọng giáo dục Nữ Đức đến mức nào; bởi vì họ biết rằng đây là cái gốc để trị quốc, bình thiên hạ.

Bộ “Nữ Tứ Thư” được học giả đầu triều Thanh là Vương Tương biên tập chỉnh lý. Vương Tương sống vào thời Khang Hy. Từ nhỏ, ông đã nhận được sự dạy dỗ tốt đẹp của mẹ. Mẹ của ông họ Lưu, là một bậc hiền mẫu, bà trước tác một cuốn sách tên là “Nữ Phạm Tiệp Lục”.

Vương Tương do được sự dạy dỗ của mẫu thân nên hết sức xem trọng giáo dục Nữ Đức. Ông đem các sách “Nữ Giới”, “Nội Huấn”, “Nữ Luận Ngữ” và “Nữ Phạm Tiệp Lục” chú thích và gộp lại, đặt tên là “Nữ Tứ Thư”. Đó là bộ giáo trình mà phụ nữ thời đó cần phải đọc; truyền bá rộng rãi, lưu thông khắp cả nước. Đến thời cận đại, nó vẫn là bộ giáo trình giáo dục đạo đức vô cùng quan trọng. 

Nữ giới

Bộ sách đầu tiên trong “Nữ Tứ Thư” là “Nữ Giới”, do Ban Chiêu thời nhà Hán trước tác với mục đích là dạy đạo lý làm người cho phụ nữ. Nội dung của sách bao gồm bảy chương đó là: Ti nhược, phu phụ, kính thuận, phụ hạnh, chuyên tâm, khúc tòng và hòa thúc muội. 

Phụ nữ thời xưa và nay; Phụ nữ thời xưa như thế nào; Phụ nữ thời xưa
(ảnh minh họa Visiontimes)

Ban Chiêu còn là một Sử gia nổi danh. Cha của bà là Ban Bưu, huynh trưởng của bà là Ban Cố. Phụ thân của bà tự tay viết cuốn “Hán Thư” nhưng bất hạnh qua đời từ sớm nên không thể hoàn thành bộ sách. Huynh trưởng của bà là Ban Cố tiếp tục viết. Sau đó, Ban Cố bị tiểu nhân hãm hại, chết ở trong ngục. Ban Chiêu kế thừa sự nghiệp của cha anh, năm bà bốn mươi tuổi đã hoàn thành xong bộ “Hán Thư”.

Năm Ban Chiêu mười bốn tuổi được gả vào nhà họ Tào. Chồng của bà là Tào Thế Thúc. Vì vậy, mọi người gọi bà là Tào Thái Cô. Ban Chiêu là người rất có đức hạnh nên sau đó Hoàng Đế đã mời bà vào trong cung dạy dỗ cho các Phi tần ở hậu cung. Bà trở thành thầy của Hoàng Hậu. 

Một người phụ nữ ôn nhu, tinh tế

Hoàng Đế đương thời là Hán Hòa Đế. Sau khi ông băng hà, do Hoàng Đế nối ngôi tuổi vẫn còn nhỏ nên Đặng Thái Hậu lo việc triều chính. Tào Thái Cô lại là Thầy của Đặng Thái Hậu nên Đặng Thái Hậu đã mời bà tham dự việc triều chính. Ban Chiêu đem tấm lòng tận trung phục vụ triều đình, phò tá chính sự. 

Mặc dù là người trực tiếp giúp Thái Hậu xử lý việc triều chính, có địa vị rất cao nhưng Ban Chiêu không phải là người phụ nữ mạnh mẽ. Theo ghi chép kể lại thì chồng của bà là người hướng ngoại hoạt bát; còn bản thân bà là người ôn nhu, tinh tế. Vợ chồng chung sống với nhau vô cùng hạnh phúc.

Nội huấn 

Bộ sách thứ hai của “Nữ Tứ Thư” là “Nội Huấn”, do Từ Hoàng Hậu của Vua Minh Thành Tổ vì muốn giáo dục các phụ nữ trong cung mà thu thập và chỉnh lý những lời dạy về phẩm đức phụ nữ của cổ Thánh tiên Hiền mà viết thành sách. 

Phụ nữ ngày xưa và nay; Phụ nữ ngày xưa; Phụ nữ ngày xưa như thế nào
(ảnh minh họa: NTDTV)

Sách chia thành hai mươi chương, nội dung bao gồm: Tiêu chuẩn Nữ Đức, tu dưỡng Nữ Đức, quy phạm Nữ Đức, trách nhiệm giáo dục của người mẹ, v. v. Trong đó, “Huấn” nghĩa là giáo huấn, “Nội” là từ chuyên chỉ cho phụ nữ (bởi vì nữ chủ nội: phụ nữ lo việc trong nhà). Việc chủ nội rất quan trọng, thậm chí còn quan trọng hơn chủ ngoại. Thế nên giáo dục Nữ Đức được đặc biệt xem trọng.

Nữ luận ngữ

Bộ sách thứ ba tên là “Nữ Luận Ngữ” do nữ học sĩ Tống Nhược Tân thời nhà Đường trước tác. Nhà họ Tống có năm người con gái, đều là những người phẩm đức vẹn toàn. Sách “Nữ Luận Ngữ” do Tống Nhược Tân viết dựa theo thể lệ của sách “Luận Ngữ”. 

Bởi vì sách “Luận Ngữ” đa phần đều là lời hỏi và đáp giữa Khổng Tử và các môn đệ của Ngài, cho nên nguyên bản của sách “Nữ Luận Ngữ” cũng là dựa trên phương thức thầy trò hỏi đáp mà viết ra. 

Tống Nhược Chiêu là em gái của Tống Nhược Tân. Bà viết chú thích cho bộ “Nữ Luận Ngữ” của chị mình. Nguyên bản của sách “Nữ Luận Ngữ” do Tống Nhược Tân viết hiện nay đã thất truyền, hoặc có thể là do sau khi Tống Nhược Chiêu viết xong chú thích thì không cần đến nguyên bản nữa mà dùng ngay bản đã được chú thích. Cuốn mà hiện nay đang được lưu hành chính là cuốn này. 

Người phụ nữ thời xưa; Phụ nữ thời cổ đại; Phụ nữ thời cổ
(ảnh minh họa Bukowskis)

Sách lấy bốn chữ làm thành một câu, chia thành mười hai chương. Tuy không còn dựa trên thể lệ hỏi- đáp nhưng nội dung về cơ bản vẫn được thống nhất.

Nữ phạm tiệp lục

Bộ sách thứ tư là “Nữ Phạm Tiệp Lục” do bà Lưu Thị là thân mẫu của Vương Tương sáng tác vào đầu thời nhà Thanh. Sách chủ yếu xem trọng việc giáo dục đức hạnh và tiết tháo của phụ nữ. 

“Nữ Phạm Tiệp Lục” được chia thành mười một chương bao gồm: Thống Luận, Hậu Đức, Mẫu Nghi, Hiếu Hạnh, Trinh Liệt, Trung Nghĩa, Từ Ái, Bỉnh Lễ, Trí Huệ, Cần Kiệm và Tài Đức. Sách viết về các sự tích của những trinh phụ, liệt nữ, hiền thê, từ mẫu thời xưa; đồng thời ca ngợi hai bộ sách “Nữ Giới” và “Nội Huấn”. 

Bốn bộ sách trên được gọi là “Nữ Tứ Thư”. Đây là “sách giáo khoa” giáo dục đức hạnh quan trọng nhất cho phụ nữ thời xưa. 

Tài liệu tham khảo: “Những câu chuyện đức hạnh phụ nữ” của Thái Chân Thân.